Cmentarz Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem

Polish News w hołdzie zasłużonym

Cmentarz na Pęksowym Brzyzku, nazywany jest też Starym Cmentarzem. Usytuowany jest on przy ulicy Kościeliskiej, a założony został w drugiej połowie XIX wieku przez pierwszego proboszcza zakopiańskiego, księdza Józefa Stolarczyka.

Historia cmentarza

Cmentarz powstał w 1851 roku, przy istniejącym już wcześniej kościele pod wezwaniem świętego Klemensa. Nazwa cmentarza pochodzi od nazwiska darczyńcy ziemi, na której jest on zlokalizowany, pana Jana Pęksy. W gwarze góralskiej („brzyzek”) oznacza urwisko nad potokiem. Bramę cmentarną zaprojektował Stanisław Witkiewicz. Po masakrach mających miejsce w 1861 roku w Warszawie i Wilnie, dokonanych przez Rosjan na niewinnych Polakach, zakopiańska rodzina Homolacsów ufundowała krzyż i tablicę, które stanęły w centrum wspomnianego cmentarza. Napis na tablicy głosił: Wieczny odpoczynek braciom niewinnie zamordowanym w Warszawie i Wilnie. Rok później starostwo w Nowym Targu nakazało usunąć napis.


Początek dwudziestego stulecia

W 1908 roku założono nowy cmentarz przy ulicy Nowotarskiej. Pod koniec 1931 roku, Stary Cmentarz wpisano do rejestru zabytków i nadano nazwę Cmentarza Zasłużonych. Oznaczało to, że każdy pochówek wymagał od tej pory zgody konserwatora zabytków, a na cmentarzu chowano już tylko ludzi wybitnych i zasłużonych dla Polski, Zakopanego, Tatr i Podhala. Cmentarz otacza kamienny mur, który w latach 50. XX stulecia, został poddany renowacji za sprawą ówczesnego proboszcza, księdza Jana Tobolaka. Dodano wówczas kilkanaście płaskorzeźb oraz napis:

Ojczyzna to ziemia i groby. Narody tracąc pamięć tracą życie. Zakopane pamięta.

Od połowy czerwca 2014 roku, pobierana jest przez parafię opłata od zwiedzających cmentarz. Pieniądze przeznaczane są na konserwację obiektów, nadszrpniętych zębem czasu.

Ewa Michałowska -Walkiewicz